Wat is een spanningsbemaling?

Beschouw de ontgraving als een vrachtschip vol zand; de bodem van het schip vertegenwoordigt de slecht doorlatende laag (klei/veen). De bodem van het schip (of slecht doorlatende laag) stijgt op wanneer er zand uit het vrachtschip (of zand boven de slecht doorlatende laag) wordt gehaald. Hetzelfde geldt voor de slecht doorlatende laag, deze stijgt op wanneer er zand (gewicht) boven de slecht doorlatende laag wordt weggehaald. 

Een slecht doorlatende laag mag niet opstijgen omdat dit onveilig is, de bodem is namelijk kwetsbaar en breekt/scheurt wanneer deze omhoog komt. De spanningsbemaling verlaagt het waterpeil onder het project/schip zodat de bodem niet omhoog komt (en breekt). Zonder spanningsbemaling, bij grote (verticale) verplaatsing zal de bodem scheuren/barsten, dan wordt het snel nat en gevaarlijk (drijfzand mogelijk en grondkering/talud kan bezwijken).

De spanningsbemaling houdt de ontgraving (het schip) stabiel op zijn plek, het is een veiligheidsmaatregel, het voorkomt dat grond verplaatst en barst. Een open bemaling of bronbemaling houdt de ontgraving droog, deze bemaling kan de bodem niet verticaal op zijn plaats houden (je kunt je wellicht voorstellen dat het bemalen van water uit de laadruimte van het schip geen positief effect heeft, het schip zal nog steeds omhoog komen). 

Het kenmerk van de spanningsbemaling is dat de stijghoogte (diepe grondwaterstand) door dit type bemaling hoger is dan het ontgravingsniveau. Dus de grondwaterstand wordt alleen doelmatig verlaagd zodat de bodem niet omhoog komt. In het voorbeeld met het vrachtschip wordt het waterpeil naast de schip dus niet verlaagd beneden de bodem van het schip. Wanneer de grondwaterstand verlaagd wordt tot ontgravingsniveau OF lager, dan is de spanningsbemaling meestal foutief ontworpen of het is een freatische bemaling (fout gebruik van definitie).

Spanningsbemaling zijn diepere onttrekkingsbronnen

De spanningsbemaling moet water onttrekken onder de boot (onder de slecht doorlatende laag), dit is waarom de bronnen van de spanningsbemaling vaak aanzienlijk dieper zijn dan het ontgravingsniveau.

Spanningsbemaling niet altijd nodig

Vaak is ontgraven mogelijk zonder spanningsbemaling, bijvoorbeeld als er geen klei of veen onder het ontgravingsniveau aanwezig is. Ook kan het als er een dikke kleilaag onder het ontgravingsniveau ligt die zwaar genoeg is om verticale verplaatsing te voorkomen.

Wanneer een spanningsbemaling een "traditionele/freatische" bronbemaling wordt

Bijvoorbeeld een locatie met een kleilaag 4 m dik (vanaf maaiveld): 

1. ontgravingen tot (net) boven 4 m - maaiveld zullen met een spanningsbemaling uitgevoerd moeten worden, dit zodat het klei niet omhoog komt;
2. ontgravingen dieper dan 4 m - maaiveld is er geen spanningsbemaling meer nodig, de kleilaag is weggehaald (en geen klei onder ontgravingsniveau betekent dat er geen spanningsbemaling nodig is). Onder de kleilaag moet wel bemalen worden, echter is dit een traditionele/freatische bronbemaling (onttrekking voor het drooghouden).